Boek: Ik was nog nooit in Zelzate geweest (Thomas Blommaert)

Zelzate, een fabrieksdorp in het hoge noorden van Vlaanderen, waar het communisme zowaar de Koude Oorlog overleefde. Anno 2010 zitten er maar liefst 6 donkerroden in de Zelzaatse gemeenteraad. Bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen stemde ruim 1 op 5 Zelzatenaren op de communistische PVDA. Wat is daar toch aan de hand in die rode burcht? Thomas Blommaert, u bekend als recensent voor deze blog en als leverancier van cultuurbijdragen in Visie, onderzocht het en kwam terug met een biografie van dit fabrieksdorp. De auteur heeft veel talenten, maar had tot dan toe ook één grote lacune in zijn leven: Hij was nog nooit in Zelzate geweest. Dat heeft hij met dit boek ruimschoots goedgemaakt.

Zelzate is een klein industrieel eiland van 12.000 zielen in de schaduw van Arcelor Mittal, beter bekend als Sidmar, ook wel de siderurgie genoemd. De staalfabriek zou dit dorp in de jaren ’60 in één ruk naar de twintigste eeuw katapulteren.

Thomas Blommaert begroef zich in Zelzate en keerde elke steen om. Hij zocht en vond heroïsche verhalen. Over Leon Laureys bijvoorbeeld, decennialang boegbeeld van de Zelzaatse christendemocratie en volbloed ACW‘er. Hij hielp als RVA-ambtenaar half Zelzate aan een job bij Sidmar. Tja, het was ook niet al rood wat de klok sloeg in Zelzate. Laureys en de toenmalige socialistische burgemeester Livien Danschutter beheersten decennialang de Zelzaatse gemeentepolitiek.

Heroïsche verhalen ook van de dokters van Geneeskunde voor het Volk, die zich willen nillens in Zelzate vestigden om hun ideaal van gratis geneeskunde in de praktijk te brengen. Werden ze in het begin nog bekeken als een zootje excentriekelingen, nu bedienen ze zo’n 3.000 patiënten in en om Zelzate. Overigens kwam Leon Laureys als één van de eersten bij hen over de vloer omdat hij als ACW-voorman de gratis gezondheidszorg hoog in het vaandel droeg.

De dokters krijgen steevast half Zelzate achter zich geschaard (desnoods gewapend met paraplu’s) als de Orde van Geneesheren hen nog maar eens probeert te schorsen. Dokter van Geneeskunde voor het Volk  Frans Van Acoleyen wrong zich in de jaren ’80 als eerste in de gemeenteraad. Het voorbije decennium kwam dan de politieke dijkbreuk: 6 communisten in de gemeenteraad. De SP.A van burgemeester Freddy De Vilder is nog nauwelijks groter.

Klein Rusland

En zo komen we bij de rode draad doorheen deze geschiedenis van het fabrieksdorp: de trage maar gestage vermolming van de sociaaldemocratie. Wist John Schenkels, de voorganger van De Vilder, de ondergang nog uit te stellen, dan weet de huidige burgemeester zich nog nauwelijks staande te houden. In de wijk Klein Rusland – na de Eerste Wereldoorlog ontworpen door een gevluchte ambtenaar van het tsarenrijk – halen de communisten de absolute meerderheid. Deze sociale woonwijk wordt dan ook al sinds mensenheugnis aan zijn lot overgelaten, behalve door de dokters van Geneeskunde voor het Volk.

Thomas Blommaert

Thomas Blommaert levert met dit boek een puik staaltje van literaire non-fictie af. Ik mag dat zeggen, want ik ben al in Zelzate geweest. Heel vaak zelfs, ik ben er geboren en getogen. En, zoals bij elke Zelzatenaar, geeft dat een nogal verwrongen haat-liefde-verhouding met je geboortegrond. Knap dat de schrijver in zijn debuut die gespletenheid weet te vatten. Dit boek is een ode aan de schoonheid en de lelijkheid, de solidariteit en de afgunst die  mijn geboortedorp zo typeren. En dat in een stijl die Boontje zo weer tot leven wekt. Had de schrijver van De Kapellekensbaan vandaag nog geleefd, hij had wellicht dit boek willen schrijven. Kortom, literaire non-fictie van de bovenste plank.

Peter Heirman

Thomas Blommaert, Ik was nog nooit in Zelate geweest, Uitgeverij Epo.